دانش سیاسی در تاریخ و جهان اسلام و ایران ‘ از حیث روند زما نی ‘ دو سیر کلی را از ابتدا تا کنون طی نموده است: یکی سیر حیات تفکر سیاسی‘ در طول قرون اولیه و میانی یعنی تا اواخر قرن هشتم هجری. دیگری سیر تجدید حیات تفکر سیاسی مربوط به قرون متأخر و زمان معاصر. هر یک از این دو سیر‘ دارای چند مرحلة اصلی هستند. اندیشه و دانش سیاسی در دوران شکوفایی خویش بویژه طی قرون میانی‘ از حیث گسترده و عمق ‘ به چها رگرایش عمده تقسیم می گردد:
1- گرایش فلسفی سیاسی؛2- گرایش علمی سیاسی؛3- گرایش فقهی سیاسی؛4- گرایش فنی (عملی) سیاسی.
مقالة حاضر به بررسی گذرای چیستی و اهم مسایل هر یک از این گرایش های گوناگون اندیشه و دانش سیاسی می پردازد. همچنین پیشینه‘ پیدایی وسیر تحولات آنها را روشن می نماید. کما اینکه پیشتازان‘ بنیان گذران و پیروان و شخصیت های شاخص هر گرایش و آثار برجسته در این زمینه ها را معرفی میکند. در عین حال به ساختار دانش سیاسی متشکل از گرایش های چهارگانة مزبور می پردازد . ساختاری بسان یک نظام علمی واحد وفرابردی به هم پیوسته که از تعامل ذهن و نظر با عین و عمل سیاسی حاصل می گردد.
)